Wist je dat het ontmoeten van andere honden voor de meeste honden behoorlijk stressvol is? Dat veel honden in deze situaties in de overlevingsstand gaan? Dat mensen de stresssignalen bij hun hond 9 van de 10 keer niet herkennen? En daardoor de hond dus ook niet kunnen beschermen tegen situaties waar de hond (nog) niet aan toe is?

Stress is een behoorlijk onderbelicht thema in hondenland. Er zijn vele redenen voor stress, vanuit de omgeving, de energie van de eigenaar, fysieke pijn, training, het ontmoeten van andere honden, nieuwe situaties, een vreemde omgeving, fysieke inspanning, een dierenartsbezoek, de lijst is eindeloos. Ook is de gevoeligheid voor stress per hond verschillend. De geschiedenis van de hond speelt uiteraard ook een rol, heeft de hond een ‘gezonde’ jeugd gehad of is de hond bedolven onder traumatische ervaringen? Hoeveel stress heeft een hond dagelijks te verduren? En krijgt de hond genoeg ruimte en tijd om echt diep te kunnen slapen?

STRESS

Stress is niet iets waar je zwart/wit uitspraken over kunt doen, vele factoren spelen een rol bij het ervaren van stress, het omgaan met stress en het voorkomen van stress.

Als holistisch gedragstherapeut zie ik dat het merendeel van de gedragsconsulten waarbij de hond voor de begeleider ongewenst gedrag vertoont, te herleiden is naar stress. Alleen al het feit dat honden bij ons mensen wonen is al een oorzaak van stress bij honden, simpelweg omdat we niet dezelfde taal spreken en hen vanuit ons mens-zijn behandelen en interpreteren. Daarnaast kiezen honden niet om hun leven met ons door te brengen maar bepalen wij dat we een hond willen. Dat geeft ons direct de verantwoordelijkheid om de taal van de hond te leren spreken en onze hond te beschermen tegen voor de hond onveilige of stressvolle situaties.

WAT IS STRESS?

Soms wordt de term stress gebruikt als aanduiding van een bepaalde situatie of prikkel. Maar soms wordt onder stress ook de psychische, fysiologische en chemische veranderingen verstaan, die juist hiervan het gevolg zijn. Om verwarring tussen beide definities te voorkomen, maakt men daarom wel onderscheid tussen een stressor (de conditie die stress veroorzaakt), en de stressrespons (de reactie op de stressor). Het woord stress duidt dan op het proces dat een gevolg is van de stressor, en tegelijk aanleiding is voor de stressrespons. Stressoren in het emotionele vlak zijn meestal negatieve prikkels of situaties die sterke emoties zoals angst oproepen.

Voorbeelden hiervan zijn: straf, dreiging van gevaar, verandering van omgeving, bezoek, geluiden, etc. Kortom situaties die de basisbehoeften van de hond als: veiligheid, gezondheid, liefde en middelen van bestaan in gevaar brengen.

ADRENALINE & NORADRENALINE

Op het moment van stress komt adrenaline en noradrenaline vrij om het lichaam alerter te maken en klaar te stomen voor een vecht- of vluchtreactie. Adrenaline komt in grote hoeveelheden vrij in omstandigheden die door het lichaam als (mogelijk) bedreigend voor de overleving worden ervaren en daardoor stress veroorzaken. Ook kou, hitte, honger, dorst, pijn, fysieke inspanning en andere zaken die de balans in het lichaam verstoren, kunnen de adrenalineproductie verhogen. Stress hoort in dat opzicht ook bij overleven, een bepaalde hoeveelheid stress is gezond voor het lichaam en normaal. Wanneer echter het adrenaline niveau dusdanig vaak stijgt en nauwelijks kans krijgt om te dalen tot een gezond niveau, zal dit de gezondheid en het gedrag van de hond ernstig aantasten.

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat 5 tot 15 minuten na een stressvolle situatie het adrenaline niveau stijgt. In parallel met deze adrenalineproductie neemt de maagzuurproductie toe en ook de productie van enkele seksuele hormonen – deze bevatten lichaamsafweermechanismen waardoor ze sneller reageren, sterker reageren en meer ‘agressief’ bij dreigingen van gevaar om te overleven. Het lichaam heeft echter veel langer nodig om deze hormoonlevels weer te laten dalen, 3 tot 6 dagen na het voorval. En afhankelijk van de heftigheid van de situatie kan deze tijd oplopen. Als een volgende stressvolle situatie zich dan aandient binnen deze termijn, dan blijven de hormoonlevels hoog. Als een hond dagelijks geconfronteerd wordt met stress, afhankelijk van het stressniveau, krijgt het misschien nooit de kans om te kalmeren.

CHRONISCHE STRESS

Als we dan kijken wat er gebeurd bij een hond die elke dag wordt blootgesteld aan stress, bijvoorbeeld een rit in de auto, waarbij elke dag het adrenaline niveau stijgt, dan kan het lichaam dit niet meer verwerken en raakt de hond gestrest. Grote kans dat de hond daardoor gedrag zal ontwikkelen dat niet wordt begrepen door de eigenaar of niet wordt gezien als een uiting van stress. Op de lange termijn kan hierdoor probleemgedrag of ziekte ontstaan. De stressor kan zoals in dit voorbeeld een rit in de auto wordt genoemd, net zo goed een andere hond zijn, visite, kinderen, training, vuurwerk, een chronisch zieke eigenaar of een dierenartsbezoek en ga zo maar door.

Honden worden in onze drukke maatschappij aan veel verschillende situaties blootgesteld, bewust én onbewust. Ook een bezoek aan de hondenschool is voor vele honden (en zeker pups) teveel van het goeie, zeker als er prestatie wordt verwacht. Geïrriteerde of nerveuze begeleiders, drukke overprikkelde honden die stijf staan van de stress en een hoop geblaf is meer regel dan uitzondering.

Onderschat ook de instructeurs niet, die vaak niet beter weten, met alle goede bedoelingen. Hondjes die overruled worden door leeftijdgenootjes of grotere sterkere honden dan zijzelf, wat vaak als spel wordt gezien of erger nog: ‘ze zoeken zelf maar uit wie de baas is!’.

Wat dacht je van dog survival evenementen waarbij het gaat om snelheid, winnen, actie!? Hoe meer opwinding, hoe beter. Al die intense emoties op zo’n evenement, van zowel hond als mens met soms wel honderden deelnemers. Zoveel honden op één locatie, zo ontzettend veel stress waar totaal geen oog voor is. Niet vanuit de organisatie en niet vanuit de deelnemers. Men denkt er simpelweg niet over na, want bezig zijn met je hond is leuk, toch?

BEWUST OF ONBEWUST?

Niemand is hier schuldig aan, als je je ergens niet van bewust bent, weet je niet beter. Maar daar mag verandering in komen anno 2019. We willen het beste voor onze dieren, daarvoor is bewustzijn nodig, écht kijken naar de behoeften van het dier, voorbij jouw eigen behoeften.

Neem een kijkje in het asiel, hoeveel honden er zitten die niet met andere honden kunnen. Helaas voor hun zijn ze verkeerd (of überhaupt niet) begeleid op hun levenspad. Zijn de stresssignalen niet als zodanig herkend met alle gevolgen van dien. De meesten krijgen geen herkansing bij iemand die wel de hondentaal spreekt.

Het ontmoeten van vele andere honden zoals vandaag de dag realiteit is in onze maatschappij, is voor honden onnatuurlijk. Desalniettemin is de hond een voorbeeld van een dier met een enorm aanpassingsvermogen. Ze zijn er meester in! Maar los daarvan, neemt het niet weg dat het voor veel honden toch best ingewikkeld kan zijn, vaak getriggerd door nare ervaringen in het verleden, overprikkeling, niet lekker in hun vel zitten, een hoog stressniveau etc etc.

Het is nooit één ding die ervoor zorgt dat het ingewikkeld is, vele factoren spelen een rol en iedere context op zich is een ander verhaal. Iedere context vraagt een andere benadering, zienswijze, open blik voor dat specifieke moment.

DE SIGNALEN VAN DE HOND

Precies om deze reden, dat veilige ontmoetingen met andere honden niet zo vanzelfsprekend zijn als we denken, hanteert True Nature Trails bij alle reizen kleine groepen. Kleine groepen waar iedere hond zichzelf mag en kan zijn en de kans krijgt om op zijn of haar eigen manier en tempo contact te maken met andere honden. Dat contact maken kan al op afstand, door elkaar te zien en te ruiken. Meer is in het begin vaak niet nodig.

De hond geeft zelf aan wanneer het toe is aan een stapje verder. Maar zien we de signalen ook? Daar gaat het om. De signalen herkennen wanneer een hond er wel of niet aan toe is om een ontmoeting aan te gaan. Als je de signalen herkent en respecteert, voorkom je dat het adrenaline niveau stijgt, geef je de hond de kans op een positieve ervaring en zal de rust gehandhaafd blijven wat ten goede komt aan de hele groep.

Kleine groepen zorgen voor een overzichtelijke en veilige setting. Nieuwe situaties, een nieuwe omgeving met nieuwe mensen en honden, zijn al reden genoeg om de hond enigszins te beschermen tegen nog meer prikkels. Je hond hierin begeleiden is zeer gewenst. Hoe meer rust in de tent, hoe hoger de genietfactor, hoe meer balans, voor zowel je hond als jijzelf.

Een andere reden waarom True Nature Trails kleine groepen hanteert is een diepere verbinding met de natuur. Met kleine groepen is er minder afleiding, kun je dichter bij jezelf blijven, meer in contact zijn met je hond en meer genieten van de natuur, de stilte en de ruimte. In contact zijn met je hond vraagt aandacht, aanwezigheid en afstemming op elkaar. Hoe meer je je daarmee kunt verbinden, hoe dieper de relatie tussen jou en je hond zich zal ontwikkelen.

Elke relatie is een reis door het leven, elkaar ontdekken, elkaar spiegelen, samen groeien en elkaars grenzen kennen en respecteren.